Τα μέτρα πρόληψης που εφαρμόζονται για την
παρεμπόδιση της εξάπλωσης των επιζωοτιών στα παραγωγικά ζώα, δεν έχουν την ίδια
επιτυχία στις μέλισσες, ακόμη και όταν εφαρμόζονται με την μεγαλύτερη
αυστηρότητα. Η επιτυχία είναι ακόμη μικρότερη στην περίπτωση της βαρρόας. Ούτε
η αυστηρή απομόνωση, ούτε η θανάτωση χιλιάδων μελισσιών κατόρθωσαν να
σταματήσουν την εξάπλωσή της (Ruttner, 1983). Παρά την πληθώρα των μεθόδων και
των φαρμάκων που έχουν προταθεί ως τώρα, η καταπολέμηση της βαρρόωσης δεν είναι
εύκολη υπόθεση. Έχουν προταθεί διάφοροι μέθοδοι καταπολέμησης του ακάρεως όπως
βιολογικές, φυσικές, μηχανικές, μελισσοτεχνικές και χημειοθεραπευτικές.
1.
Βιολογικές μέθοδοι
Στοχεύουν στην καταπολέμηση της βαρρόας χωρίς
τη χρήση φαρμάκων ή άλλων μέσων. Εν συντομία αναφέρονται οι εξής:
Επιλογή
ανθεκτικών φυλών. Η επιλογή ανθεκτικών φυλών ή στελεχών είναι η ασφαλής λύση στο
πρόβλημα της βαρρόας. Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της έρευνας είναι πολύ
ενθαρρυντικά. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχουν μελίσσια ανθεκτικά στη βαρρόα σε
πολλές χώρες του κόσμου. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν και στην Ελλάδα,
μελίσσια που δείχνουν να είναι ανθεκτικά στη βαρρόα.
Παγίδευση στο κηφηνογόνο. Στηρίζεται στην ιδιαίτερη προτίμηση της βαρρόας στον κηφηνογόνο. Μία ή δύο
κηφηνοκηρήθρες τοποθετούνται στο κέντρο της γονοφωλιάς και όταν γεμίσουν με
σφραγισμένο κηφηνογόνο απομακρύνονται. Ο γόνος μαζί με τις βαρρόες που έχουν παγιδευτεί
εκεί καταστρέφεται. Η εργασία αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται συχνά και έχει
ικανοποιητικά αποτελέσματα, μόνο όταν η μόλυνση βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα.
Παγίδευση στον εργατικό γόνο. Η βασίλισσα περιορίζεται με κηρηθροθήκη και
αναγκάζεται να ωοτοκήσει επί 18 ημέρες σε δύο μόνο κηρήθρες. Οι βαρρόες στο
διάστημα αυτό εισέρχονται αναγκαστικά, να ωοτοκήσουν στις δυο μοναδικές
κηρήθρες με γόνο. Όταν ο γόνος σφραγισθεί, η βασίλισσα ελευθερώνεται, ο γόνος
απομακρύνεται και καταστρέφεται μαζί με τις βαρρόες που παγιδευτήκαν. Η μέθοδος
αυτή είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματική, επειδή περιορίζει κατά πολύ τον
πληθυσμό της βαρρόας. Ο περιορισμός όμως της βασίλισσας επί 18 ημέρες και η
καταστροφή δύο πλαισίων με γόνο, επιβραδύνει σημαντικά το ρυθμό ανάπτυξης του
μελισσιού.
Επιβράδυνση του πολλαπλασιασμού του παρασίτου. Εκτός της παγίδευσης
των βαρροών στο γόνο που απαιτεί πολύ χρόνο και κόπο να εφαρμοσθεί, έχουν
προταθεί η επιβράδυνση του πολλαπλασιασμού του παρασίτου, με παρεμβάσεις στη
ζωή του μελισσιού. Παρεμβάσεις όμως που περιλαμβάνονται στις πρακτικές
διαχείρισης του μελισσιού όπως η αντικατάσταση της βασίλισσας κάθε ένα ή δύο
χρόνια, η αντιμετώπιση της σμηνουργίας με τη διαίρεση των μελισσών καθώς και η
τακτική ανανέωση των κηρήθρων και η αντικατάσταση κάθε ελαττωματικής κηρήθρας
που έχει πολλά κηφηνοκελιά.
Επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της βαρρόας
μπορεί να επιτευχθεί:
α) Με ελαχιστοποίηση του εκτρεφόμενου
κηφηνογόνου. Μελίσσια που έχουν νεαρή βασίλισσα δεν έχουν τάση για σμηνουργία
και για το λόγο αυτό εκτρέφουν πολύ μικρό αριθμό κηφήνων. Στη μείωση του
κηφηνογόνου συμβάλει και η απουσία κηρηθρών με κηφηνοκελιά.
β) Με υποδιπλασιασμό του αριθμού των βαρροών
με διαίρεση των μελισσιών πριν από την περίοδο σμηνουργίας. Η διαίρεση των
μελισσιών έχει ως αποτέλεσμα το μοίρασμα των βαρροών που υπάρχουν στο μελίσσι
σε δύο ή περισσότερα μέρη. Η μείωση μ’ αυτό τον τρόπο του αρχικού πληθυσμού της
βαρρόας και η καθυστέρηση της ανάπτυξής του στα μελίσσια που δημιουργούνται
μειώνει σημαντικά την ασκούμενη παθογόνο δράση.
γ) Με περιοδική διακοπή της ωοτοκίας με τη
δημιουργία ορφανών μελισσιών και παραφυάδων. Η δημιουργία ορφανών παραφυάδων
έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ωοτοκίας για διάστημα μεγαλύτερο των 20
ημερών με αποτέλεσμα να μειώνεται σημαντικά ο πληθυσμός της βαρρόας στις
ορφανές παραφυάδες (Λιάκος, 2005).
2.
Φυσικές μέθοδοι
Θερμοθεραπεία
Συνίσταται στη χρήση θερμοκρασιών, υψηλότερων
των 48o C επί μικρό χρονικό διάστημα, επάνω στις ενήλικες μέλισσες ή 44-45ο C
επί 4-5ώρες στο γόνο. Έχουν προταθεί διάφορες τεχνικές, όλες όμως απαιτούν
ειδικό εξοπλισμό, μεγάλη προσοχή και επιδεξιότητα. Δεν είναι εύκολο να
εφαρμοσθούν στην πράξη (Λιάκος, 1993).
3.
Μηχανικές μέθοδοι
Χρήση σκόνης Πενήντα περίπου γραμμάρια ταλκ ή
άλλη λεπτή αδρανής σκόνη, σκονίζονται επάνω στις μέλισσες. Η επέμβαση
επαναλαμβάνεται 6 φορές ανά 4 ημέρες. Στον πυθμένα της κυψέλης τοποθετείτε
συρμάτινο πλέγμα που παγιδεύει τις βαρρόες που πέφτουν. Οι λεπτές σκόνες
κολλάνε επάνω στις σικύες που υπάρχουν στα πόδια των βαρροών, με αποτέλεσμα
αυτές να μην μπορούν να συγκρατηθούν επάνω στις μέλισσες και να πέφτουν στον
πυθμένα της κυψέλης (Λιάκος, 1993).
4.
Μελισσοτεχνικές
μέθοδοι
Στηρίζονται στη διακοπή του βιολογικού κύκλου
της βαρρόας και τη δραστική μείωση του πληθυσμού της, με τη βοήθεια
μελισσοκομικών χειρισμών. Δημιουργία τεχνιτών αφεσμών Στην αρχή της άνοιξης με
συνένωση των αδύνατων μελισσιών και ενίσχυση με γόνο των λιγότερων δυνατών,
εξομοιώνονται κατά το δυνατό τα μελίσσια του μελισσοκομείου. Στα μέσα της
άνοιξης όλα τα μελίσσια χωρίζονται σε δύο, με τον εξής τρόπο. Στη θέση κάθε
μελισσιού τοποθετείται μια άδεια κυψέλη, ίδιου χρώματος, με 3-5 κτισμένες
κηρήθρες. Στην κυψέλη αυτή μεταφέρουμε τη βασίλισσα και τις μισές από τις
κηρήθρες με μέλι και γύρη, αφού τις απαλλάξουμε προηγουμένως από τις μέλισσες.
Η μητρική κυψέλη στη συνέχεια μετακινείται σε απόσταση μερικών μέτρων από την
αρχική της θέση. Οι συλλέκτριες και οι μεγάλης ηλικίας τροφοί θα επιστρέψουν
στην παλαιά τους θέση, και η βασίλισσα θα αρχίσει την ωοτοκία της αμέσως
επόμενες ώρες. Στο μελίσσι αυτό υπάρχουν ελάχιστες βαρρόες, που σχεδόν
μηδενίζονται μέχρι να αναπτυχθούν προνύμφες ηλικίας 5-6 ημερών. Το σύνολο
σχεδόν των βαρροών θα παραμείνει στο γόνο και στις νεαρές μέλισσες της μητρικής
κυψέλης. Μέχρις ότου στο ορφανό αυτό μελίσσι εκτραφεί και αρχίσει να ωοτοκεί η
νέα βασίλισσα, θα έχει εκκολαφθεί όλος ο παλαιός γόνος.
5.
Χημειοθεραπεία
Παρουσιάζει τα σοβαρά
μειονεκτήματα της μόλυνσης του μελιού και του κεριού με τοξικά κατάλοιπα και
την πιθανότητα οξείας ή χρόνιας δηλητηρίασης του μελισσιού (Λιάκος &
Κοκκίνης 1999α). Ακόμη υπάρχει το ενδεχόμενο οξείας τοξίκωσης μελισσοκόμων από
εσφαλμένη χρήση βαρροακτόνων. Παρ’ όλα αυτά, αποτελεί τον κυριότερο τρόπο
αντιμετώπισης της βαρρόας σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Υπερβολικά μεγάλος αριθμός
ακαρεοκτόνων και άλλων ουσιών έχει χρησιμοποιηθεί παγκόσμια για την
αντιμετώπιση της βαρρόας. Ελάχιστα απ’ αυτά έχουν εγκριθεί από τις αρμόδιες
αρχές των διαφόρων κρατών και κυκλοφορούν ως ειδικά μελισσοφάρμακα.